Pałace i dwory w Kujawsko-Pomorskiem. Sami zobaczcie jakie mamy perły! [zdjęcia]

Zobacz wideo: Jedziesz na wakacje? Potrzebujesz szczepienia i certyfikatu.

My także nie będziemy się silić się na zaspokojenie apetytu na cały tort, by tak kulinarnie określić wszystkie takie obiekty w regionie. Ale i tak spore kęsy podamy, byście u progu sezonu turystycznego mogli zaplanować kierunek i wielkość "konsumpcji".

„Pałacowe dania” będziemy wydawać w czerwcowych, sobotnich numerach „Gazety Pomorskiej”. Pierwszy już jutro, 5 czerwca – otwarciem będą powiaty inowrocławski, mogileński i żniński. O zabytkach wokół Włocławka, czyli generalnie w dawnym województwie włocławskim, przeczytacie 12 czerwca, zaś wokół Grudziądza 19 czerwca. Na koniec – na 26 czerwca - zostawiamy sobie rezydencje wokół Bydgoszczy, z szerszą perspektywą ku północy regionu. Każdorazowo będą to dwie okraszone zdjęciami strony.

Na początku jednak, dla pobudzenia apetytu przed tym co znajdzie się na naszych łamach już jutro i w kolejnych wydaniach, zapraszamy na krótki przegląd z perspektywy całego regionu kujawsko-pomorskiego.

Będziemy podziwiać kunszt budowniczych z dawnych epok, zwykle tym bardziej finezyjny, im większa była zasobność kiesy fundatorów. A i ich smak miał w tym dziele swoje miejsce. Stare pałace i dwory to rodowe rezydencje, którym towarzyszyły zabudowania folwarczne (czyli gospodarce) i tereny zielone, przekształcane w przemyślany sposób w parki i wspaniałe ogrody.

Zabytkowych obiektów rezydencjonalnych jest w województwie kujawsko-pomorskim ok. 330, folwarcznych 380, a parkowych ponad 400. Te trzy wartości nie są jednakie, bowiem zawieruchy dziejowe, pożary, zarazy i przekształcenia majątkowe zrobiły swoje.

Podczas II wojny światowej pałace i dwory w naszym regionie były często w rękach niemieckich ziemian lub instytucji (np. Wschodnio-Niemieckiego Towarzystwa Zagospodarowania Wsi), ewentualnie jako ośrodki rehabilitacji dla żołnierzy (Turzno) lub domy opieki (np. Dom Matki w Nawrze).

Po wejściu do Polski Armii Radzieckiej pałace często padały łupem zwycięzców. Zdarzało się też, że były plądrowane i podpalane przez wycofujące się wojska niemieckie. Przykładem jest piękny ongiś pałac w Runowie Krajeńskim, wzniesiony w roku 1595 przez hrabiego Jana Orzelskiego. W roku 1945 podpalili go wycofujący się Niemcy, a to co stanowiło w nim jeszcze jakąś wartość, zostało szybko rozszabrowane. Odtąd budowla pozostaje w ruinie, choć trzeba przyznać malowniczej.

Na stan wielu zabytków wpłynęła nacjonalizacja majątków ziemskich po wojnie, przejmowanie ich przez Skarb Państwa, co często sprowadzało się do zorganizowania w nich siedzib Państwowych Gospodarstw Rolnych lub szkół (zwykle rolniczych), ewentualnie magazynów. Były też bardziej mroczne epizody, gdy w niektórych obiektach organizowano "ośrodki" pracy dla więźniów.

To co państwowe, wspólne, to także niczyje, więc niedoinwestowane, zaniedbywane, popadające w ruinę. To co działo się za PRL-u, czy popularniej mówiąc komunie, zostało tu i ówdzie utrwalone w krajobrazie naszych wsi jako chylące się ku ruinie.

Na szczęście znaleźli się ludzie (czasem majętne firmy), którzy po przekształceniach społeczno politycznych, a co za tym idzie i gospodarczych po 1989 rokiem, odkupili od państwa ocalałe dobra i zaczęli podnosić je z upadku.

W ostatnich latach, dzięki staraniom samorządu województwa kujawsko-pomorskiego i wsparciu funduszy europejskich, odbudowano znajdujący się w ruinie dawny dwór Orpiszewskich w Kłóbce na wschodzie Kujaw, a teraz kończona jest odbudowa znajdującego się w Dusocinie koło Grudziądza dworu należącego niegdyś do światowej sławy chirurga Ludwika Rydygiera.

W "Pomorskiej" opiszemy zabytki przedstawiające najbardziej wartościowe i co tu dużo mówić piękne obiekty, a także te mające największą wartość historyczną, których mury pamiętają zupełnie nieprawdopodobne zdarzenia. Pokażemy też (choć znacznie rzadziej) ruiny.

Pałacami związanymi wyjątkowo mocno z historią są te w Komierowie na Krajnie i w Lubostroniu koło Łabiszyna.

Pierwszy obiekt, a właściwie miejsce w jakim się znajduje, to ewenementem na skalę kraju - od X wieku, czyli początku polskiej państwowości i chrześcijaństwa, jest (znów pomijając zawieruchy dziejowe) w rękach jednej rodziny - Komierowskich.

Za protoplastę rodu uchodzi czeski rycerz Bossuta, który wedle podań miał towarzyszyć księżnej Dobrawie w 965 roku jako jej eskorta w drodze do Polski na zaślubiny z Mieszkiem I. Został tu i w podzięce za wierną służbę otrzymał majątek na Krajnie. Ta stanowiła wtedy graniczące z księstwem pomorskim północne kresy państwa piastowskiego, wcale nie spokojne, toteż dzielny rycerz i jego następcy musieli strzec granicy. Najpierw ich stanicą był gródek obronny, potem dwór obronny, który ostał się do roku 1656, gdy zniszczyli go Szwedzi.

Współczesny pałac jest efektem rozbudowy w latach 1924-29 wcześniejszej budowli. Nadano mu styl neobarokowo- klasycystyczny. W roku 1997 Komierowscy odzyskali rodowy majątek i w ostatnich latach urządzili w nim hotel.

Wzór formy najpiękniejszej jaki nasuwa się najpierwej na myśl nazywa się Lubostroń. To dawna posiadłość hrabiego Fryderyka Skórzewskiego w "miejscu ustronnem a lubem" - jak mawiał. Historia tego miejsca nie sięga tak głęboko w historię jak w Komierowie, ale jest nią nasiąknięte rzecz można do bólu.

Tutejsze dobra, w tym folwark Piłatowo, kupił w roku 1764 gen. wojsk koronnych hr Franciszek Skórzewski. Ale dopiero jego syn Fryderyk postanowił wybudować tu wspaniały pałac. Prace zlecił generałowi - majorowi Stanisławowi Zawadzkiemu, wybitnemu architektowi doby stanisławowskiej. Architekt wzorował się na słynnym dziele Andrea Palladio - Villi Rotunda w pobliżu Vicenzy. I tak w latach 1795-1800 powstał klasycystyczny pałac na rzucie kwadratu z wyniosłą przykrytą kopułą rotundą.

W tych wspaniałych wnętrzach odbywały się spotkania polskich patriotów, przedstawicieli najznakomitszych arystokratycznych rodów, luminarzy nauki i sztuki. Zwłaszcza po upadku powstań narodowych.

Dziś pałac jest uznawany za jeden z najcenniejszych i najlepiej zachowanych klasycystycznych rezydencji w Polsce.

Pałac w miejscowości Ugoszcz (gm. Brzuze, pow. rypiński) zbudowano w latach 60. XIX wieku na miejscu starego dworu. Okazałą rezydencję w stylu eklektycznym zbudowano z funduszy Julii Borzewskiej, która przekazała go w spadku synowi Zdzisławowi. Po nim majątek przejął syn Antonii.

W historii potomnych zapisał się bohaterską kartą - 16 sierpnia 1920 roku poległ w obronie pałacu atakowanego przez odział wojsk sowieckich. Wieść o zbliżającym się nieprzyjacielu przynieśli przerażeni chłopi. Borzewski szybko odesłał goszczących u niego znajomych i swoją żonę, po czym przygotował się do obrony. Walczył wiele godzin, a broń ładowali mu służąca i lokaj. Jego zwłoki zabrała Hanna Zembrzuska z pobliskiego majątku Brzuze, przyjaciółka Borzewskich. Antoni został pochowany w rodowej kaplicy na cmentarzu przyklasztornym w Oborach.