Wosk się leje, panny z przepowiedni mają nadzieję. O dawnych zwyczajach andrzejkowych

Andrzejki, wieczór wróżb dziewczęcych, matrymonialnego spoglądania w przyszłość. Czas rozpoczynającego się Adwentu
Jesienią, gdy przychodzi pora powolnego zamierania przyrody, a w kościele katolickim kończy się rok liturgiczny, przychodzi czas niezwykły, przełom jesieni i zimy. Ta pora sprzyjała ożywieniu kontaktów towarzyskich. Było wystarczająco dużo czasu na spotkania młodych, swaty i zaręczyny. Zapewne od zawsze dziewczęta zadawały sobie pytanie, kim będzie przyszły mąż i dla tego odwoływały się do losu, organizując w przeddzień św. Andrzeja wieczór wróżb.

Dlaczego Andrzej?

Imię Andrzej pochodzi od greckiego wyrazu "aner", "andros", co oznacza męża. Św. Andrzej Apostoł, brat św. Piotra, był uważany za opiekuna cnotliwych i pobożnych panien na wydaniu. Jego związek z wróżbami, jakie w wigilię święta tego patrona, urządzały dziewczęta, nie jest do końca jasny. Ponieważ dzień świętego kończy rok liturgiczny, a w tradycji ludowej rok obrzędowy i rozpoczyna się Adwent, , być może to miało decydujące znaczenie dla odbywania wieczoru wróżb.

Wróżby były rozmaite

Na Kujawach powszechnie wróżono lejąc wosk na wodę, co było zwyczajem praktykowanym już w II w. przed naszą erą w Babilonii skąd przeniósł się do Europy. Praktykowano też wróżby z lanego roztopionego ołowiu. Z powstałych w ten sposób figurek, obecne podczas przepowiedni panny wyciągały wnioski na przyszłość. Wianek oznaczał zamążpójście w ciągu roku, kształtmonety bogactwo, koń przychówek itp. Wróżono też wkładając pod talerze lub filiżanki różne przedmioty. Wyciągnięcie z pod nich pierścionka oznaczało ślub w ciągu roku, monety - bogactwo, chusteczki - płacz. Tego dnia dziewczęta ułamywały gałązkę wiśni i wkładały ją do naczynia z wodą. Jeśli gałązka zakwitła w wigilię, życzenie, które pomyślały przy zrywaniu miało się spełnić.

Spoglądaniu w przyszłość sprzyjały zwierzęta

Dawniej dziewczęta wróżyły stając w izbie w koło, biorąc się za ręce. Do środka koła wpuszczały gąsiora z zawiązanymi oczami. Do której z dziewcząt się zbliżył, ta pierwsza miała wyjść za mąż. Albo inna wróżba ustawiano kości z nóg wołowych zaznaczając każdą z nich, po czym wpuszczano do izby psa. Której z dziewcząt kość najpierw chwycił, ta pierwsza miała wyjść za mąż.

Dzień przepowiadania pogody

Z Andrzejem związane są ludowe przysłowia, które w dużej mierze odnoszą się do pogody "Na św. Andrzeja jest pierwsza tu zawieja", "Śnieg na Andrzeja, dla zboża zła nadzieja", "Gdy św. Andrzej ze śniegiem przybieży, sto dni śnieg na polu leży", "Na św. Andrzeja trzeba kożucha dobrodzieja". Są też przysłowia związane z wróżbami: "Na św. Andrzeja, pannom z wróżby nadzieja", albo "Noc Andrzeja świętego przyniesie nam narzeczonego".
Może podczas wesołych zabaw, jakie towarzyszyć będą tegorocznym "Andrzejkom" warto wrócić do tych dawnych wróżb, może któraś się sprawdzi.