11 stycznia br. premiera książki "Powstanie Wielkopolskie w Żninie". O szczegółach pisze jej współautor Marek Wilgórski

W programie, obok tradycyjnych elementów - mszy i uroczystości w Szkole Podstawowej nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich - znalazły się także złożenie wieńców i wiązanek na mogile Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu parafialnym, wręczenie Honorowych Medali Burmistrza Żnina z okazji 100. rocznicy odzyskania niepodległości i po raz pierwszy inscenizacja historyczna.

Organizowane 11 stycznia uroczystości upamiętniają drugie i ostateczne wyzwolenie miasta przez powstańców w wyniku walk prowadzonych z Niemcami, którzy Żnin opanowali kilkadziesiąt godzin wcześniej, 10 stycznia, po tym jak powstańcy opuścili już wyzwolone dnia 1 stycznia miasto.

Wybór daty uroczystości wynika z dbałości organizatorów o umożliwienie jak najszerszej grupie mieszkańców wzięcia udziału w rocznicowych obchodach. / Początek 11 stycznia o godz. 12 - w Urzędzie Miejskim w Żninie; godz. 14.30 - złożenie wieńców na cmentarzu, godz. 15 - inscenizacja na rynku, godz. 16 - msza św. w kościele pw. św. Floriana, godz. 17.15 - uroczystości w SP nr 1 w Żninie /

Trzeba jednak podkreślić i pamiętać, że za właściwą dla Żnina datę wyzwolenia uznaje się dzień 1 stycznia. Tego dnia wolność świętowano w Grodzie Śniadeckich przez cały okres międzywojenny, w latach 1920- 1939.

Obchody odbywały się zawsze na przełomie roku i zaczynały się 31 grudnia kończącego się roku i kontynuowane były 1 stycznia, w Nowy Rok. Kolejne rocznice świętowano przygotowując coraz bogatszy scenariusz obchodów. Szczególny charakter miała piąta rocznica wyswobodzenia miasta, 1 stycznia 1924 r. z bogatym programem towarzyszącym uroczystości odsłonięcia pomnika poległych powstańców na cmentarzu parafialnym w Żninie. Nowy Rok jako data wyzwolenia Żnina wymieniany jest także w literaturze traktującej o Powstaniu Wielkopolskim 1918/19.

Trwałym śladem obchodów okrągłej rocznicy wolności pozostanie publikacja poświęcona dziejom Żnina i jego mieszkańców pt. Powstanie Wielkopolskie w Żninie. Przebieg, uczestnicy, pamięć.

Monograficzne opracowanie, które w zamyśle autorów miało nie tylko uświetnić obchody setnej rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę, wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 i wyzwolenia Żnina spod panowania Niemiec, ale przede wszystkim uratować od zapomnienia ludzi, dzięki którym wolność stała się faktem, oraz poszerzyć i utrwalić wiedzę o wydarzeniach, które dały jej początek.

Książka wyszła w nakładzie tysiąca egzemplarzy. Wydawcami są Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Żninie i Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło w Żninie. Jest efektem dwuletniej pracy grupy autorów w składzie: Zbigniew Zwierzykowski, Marek Wilgórski, Łukasz Naliwajski, Mirosław Pilarski i Jacek Pietraszko. Wszyscy autorzy są członkami Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło w Żninie i to właśnie w trakcie spotkań koła narodziła się idea napisania pracy o powstaniu.

Nad całością prac, jako redaktor wydawnictwa, czuwała dyrektor Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Żninie Jadwiga Jelinek.

Książka ukazać się mogła dzięki finansowemu wsparciu Gminy Żnin pod patronatem burmistrza Roberta Luchowskiego.

Monografia podzielona jest na pięć rozdziałów: Powstanie Wielkopolskie w Żninie . Przebieg; Żnińskie organizacje kombatanckie w okresie międzywojennym; Martyrologia powstańców wielkopolskich z terenu Pałuk; Powstańcy wielkopolscy ze Żnina i okolic i ostatni Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego Koło w Żninie. Wprowadzenie napisała Jadwiga Jelinek.

W rozdziale pierwszym Zbigniew Zwierzykowski przedstawił szczegółowo przebieg walk o Żnin, opisując m.in. wydarzenia sprzed wybuchu walk, przebieg walk o wyzwolenie miasta, charakteryzując działalność poszczególnych dowódców np. Cieślickiego, Golniewicza i Tomaszewskiego. Uzupełnieniem treści rozdziału są notki biograficzne dowódców oddziałów powstańczych, Tadeusza Stanisława Lerchenfelda, Marcelego Cieślickiego, Konrada Eugeniusza Jana Golniewicza i Jana Tomaszewskiego.

Drugi rozdział napisał Marek Wilgórski. W swojej części przybliżył działalność organizacji byłych uczestników walk powstańczych zrzeszonych w związkach o charakterze kombatanckim. Najwięcej miejsca autor poświęcił żnińskiej placówce Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej.
Obok tej największej i najprężniejszej organizacji opisał także inne, np. Związek Powstańców Wielkopolskich 1918/1919, Związek Weteranów Powstań Narodowych RP 1914- 19 i Towarzystwo Powstańców Wielkopolskich 1918/1919.

Autor rozdziału trzeciego Łukasz Naliwajski skupił się na losach uczestników powstania w czasie drugiej wojny światowej pod okupacją niemiecką i sowiecką z uwzględnieniem tzw. zbrodni katyńskiej.

Najobszerniejszy ze wszystkich jest rozdział czwarty opracowany przez Mirosława Pilarskiego. Zawiera on listę 343 powstańców wielkopolskich ze Żnina i okolic, którzy walczyli o wyzwolenie Stolicy Pałuk oraz 36 powstańców, którzy walczyli o wyzwolenie innych miejscowości. Noty biograficzne zbudowane są według porządku: hasło, życiorys, informacja o źródłach. Hasło zawiera nazwisko i imię oraz daty urodzenia i śmierci. Życiorys obejmuje (jeśli są znane) informacje o rodzinie, edukacji, karierze zawodowej, aktywności społecznej, służbie w armii zaborczej i uczestnictwie w powstaniu.
W rozdziale znajdziemy także wymienionych uczestników kompanii janowieckiej wg Jacobsona, kompanii Stanisława Plucińskiego, członków Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Żninie, którzy brali udział w Powstaniu Wielkopolskim, członków Związku Powstańców Wielkopolskich Koło w Rogowie, uczestników walk o niepodległość w latach 1918 1919, członków Związku Weteranów Powstań Narodowych RP Koło Żnin i zdjęcia powstańców wielkopolskich.

Jednym z przedstawionych jest Teodor Barc, podporucznik rezerwy, syn Franciszka i Teresy z domu Bajer, który urodził się 21 października 1894r. w Dochanowie, zmarł 22 kwietnia 1974r. w Żninie. Po wybuchu I wojny światowej został powołany, jak większość jego rówieśników, do wojska pruskiego. Przeszedł całą kampanię wojenną na froncie francuskim. W czasie walk został ciężko ranny. Po powrocie do Polski wziął udział w Powstaniu Wielkopolskim. Walczył pod Żninem, Kowalewem, Szubinem i Rynarzewem. W 1923 roku założył rodzinę i zamieszkał w Jaroszewie, a w 1932 roku, po wybudowaniu własnego domu, przeniósł się do Żnina, gdzie mieszkał do czasu swej śmierci w 1974 roku. Zarabiał na życie prowadząc warsztat szewski. Od 15 stycznia 1951 był członkiem Stronnictwa Demokratycznego a od 28 kwietnia 1957 roku członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Na mocy Uchwały Rady Państwa z dnia 6 grudnia 1957 roku został odznaczony Krzyżem Powstańczym oraz w 1970 r. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Rozdział piąty autorstwa Jacka Pietraszko przedstawia działalność żnińskiego koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego od momentu powstania w 2000 roku do dzisiaj.

Praca licząca łącznie 240 stron zawiera liczne zdjęcia, reprodukcje dokumentów oraz wybór bibliografii. Autorzy w poszczególnych rozdziałach robili przypisy, dzięki czemu zainteresowani Czytelnicy będą mogli dotrzeć do wzmiankowanych źródeł, aby poszerzyć jeszcze swoją wiedzę.