Dęby jeszcze szumią

Szanowany i wielce pracowity ksiądz Marian Kotewicz ciągle buduje, ale po sobie zostawia betonową pustynię. A wierni się cieszą, bo kościoły pięknieją, cmentarze porządnieją, a na Krajnie przybywa kaplic. Proboszcz rządzi parafią w Lutowie. W tym roku za zasługi budowlane dostał od władz Sępólna prestiżową statuetkę św. Wawrzyńca.

W Lutowie przy parafialnym kościele i na cmentarzu wyciął wszystko, co miało liście. Spokoju umarłych strzegą i oko parafian cieszą nietracące liści tuje.
Teraz przyszedł czas na drzewa przy filialnym kościele i cmentarzu w Lutówku. - I nam też, w sercu Krajeńskiego Parku Krajobrazowego posadzi te tuje - żalą się obrońcy drzew z Lutówka.
- To bezbożniki, co nie chcą ratować cmentarza i kościoła - odparowują zwolennicy wycinki dębów.

Lutówko - siedziba nadleśnictwa i duma Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Cisza, lasy i jeziora. Jak grzyby po deszczu rosną nowe domy miastowych. Wszystko zanurzone w zieleni, bo kilka rezerwatów i bogaty krajeński las widać na każdym kroku. We wsi mówią, że dla tych miastowych nawet drogę z Sępólna do Lutówka wyremontowano za grube unijne miliony. Bo jest też i stare Lutówko - gospodarskie, co to zawsze z księdzem.
Ponad 20 lat temu proboszcz ks. Marian Kotewicz wybudował tu kościół filialny. Na dawnym cmentarzu ewangelickim pod topór szły dorodne dęby. I powstał ceglany kościół z ośrodkiem rekolekcyjnym. Od lat przyjeżdżają tu rodziny, aby w pięknym miejscu być bliżej Boga. A przez okno słychać szelest dębowych liści i świergot ptaków gnieżdżących się w stuletnich drzewach. Bo przy kościele z dwóch stron ocalał dębowy szpaler.

I na niego zagiął parol słynny na Krajnie proboszcz budowniczy. Tłumaczy, że dęby zostały skazane na wycinkę przez sępoleński sanepid, który nakazał odgrodzić cmentarz od ośrodka rekolekcyjnego. Ksiądz napisał do Urzędu Miejskiego w Sępólnie wniosek o pozwolenie na wycinkę dębów w Lutówku, ale po radzie szefa rolnictwa Jarosława Dery zmiękł i chce już wyciąć tylko te przy cmentarzu. - Poradziłem żeby napisał na cztery dęby, bo na wszystkie nie ma szans - wyjaśnia Dera. - We wniosku - poza koniecznością budowy ogrodzenia - pojawiła się informacja, że dęby ze względu na słaby system korzeniowy grożą wywróceniem. Do wniosku dołączył zarządzenie sanepidu.

Ksiądz Kotewicz czuł, że szanse na zgodę wycięcia drzew są nikłe, więc postanowił zaangażować wieś. Rada parafialna zaczęła zbierać podpisy, a do bardziej znaczących mieszkańców Lutówka, których sprzeciwu się obawiał, wybrał się osobiście albo kazał omijać. Mieszkańcy Lutówka podpisali, bo kto księdzu odmówi? Zebrał 176 podpisów i przywiózł petycję o wycinkę do magistratu.

Znalazła się jednak grupa, która się sprzeciwiła. Zadzwonili do "Pomorskiej": - Pomóżcie, bo nam w sercu Krajeńskiego Parku Krajobrazowego stare dęby wytną.
W niedzielę na cmentarzu starli się obrońcy dębów z tymi, którzy murem stoją za wycinką. - Dęby należy wyciąć , bo korzenie podważają pomniki - mówi Mirosława Wójcik z rady parafialnej. - Ogrodzenie trzeba zbudować i drogę pożarową wytyczyć.

A jak to zrobić bez wycinki?
Inni nie przebierają w słowach, atakując obrońców drzew. - Wypowiadają się ci, którzy nie mają tu grobów - twierdzą. - Nowi bronią drzew, a co z grobami naszych bliskich i z naszym kościołem? Liście zaśmiecają pomniki, suche gałęzie spadają na kościół. Czy drzewa są od niego ważniejsze?

Społeczni opiekunowie przyrody - bo tak na tę potrzebę chwili nazwali się obrońcy dębów w Lutówku - zbijają jeden po drugim te argumenty.
Po pierwsze, żaden pomnik nie jest naruszony. - Pewnie tego bym na zebraniu wiejskim nie powiedział, bo obawiałbym się linczu, ale czy tak trudno zrozumieć, że stare dęby, których korzenie głęboko sięgają na cmentarz, wchłonęły soki ze zmarłych - zastanawia się inżynier ogrodnictwa Waldemar Lamparski. - Czy ludzie mają sumienie tak rżnąć pradziadka? Ja tu mieszkam kilka lat, ale mam nadzieję, że zostanę na zawsze i spocznę pod tymi dębami.

Jako doświadczony ogrodnik przypomina, że w dużych miastach na cmentarzach tworzy się parki. - Dendrologii, czyli nauki o drzewach uczyliśmy się na cmentarzu w Szczecinie - wspomina studenckie czasy.

Teresa Ruthendorf-Przewoska, której dom sąsiaduje z cmentarzem w Lutówku, przypomina, że nawet w Więcborku chodnik inaczej wytyczyli, żeby oszczędzić zabytkowe drzewo. - A co z bankiem na Jagiellońskiej w Bydgoszczy - dodaje. - Wokół drzewa się pobudował. A w Lutówku dla kilku metrów płotu pod topór mają pójść 4 zdrowe stuletnie dęby.

Inżynier budownictwa Stanisław Warych, który przed rokiem sprowadził się do Lutówka z Żywca, dodaje, że ogrodzenie nie jest problemem. - Można je wytyczyć na tysiąc sposobów i drzewa oszczędzić - zapewnia.
Z kolei leśnik Piotr Ruthendorf-Przewoski zbija argument o chorych dębach. - Suche gałęzie i konary można bez problemu wyciąć, przecinka sanitarna to przecież stosowana także w gminie Sępólno metoda - ironizuje. - Jestem co prawda rencistą, ale jeszcze pamiętam, że dąb ma palowy korzeń, a na podmokłych terenach pod kątem 45 stopni wytwarza rozłożysty system korzeniowy. Daję głowę, że nawet przy największych wichurach nigdzie nie wywracają się dęby. A po wycince będą kłopoty znacznie poważniejsze.

Potwierdza to budowlaniec. - Korzenie zostaną w ziemi, a sięgają nie tylko na cmentarz, ale i pod kościół - przypomina Warych. - Będą gnić i ziemia zacznie się osuwać. Za kilka lat mogą siadać fundamenty. Kto wtedy odpowie za katastrofę budowlaną?

Sołtyska Lutówka Krystyna Dzikowska odpiera też argument o drodze pożarowej. - Miejsca jest dość, tylko niech ksiądz posprząta bałagan za kościołem - radzi. - Z sołeckich pieniędzy płacimy za wywóz pojemników spod kościoła, ale ksiądz śmieci chomikuje. Nic dziwnego, że przy takich porządkach straż pożarna miałby kłopot z wjazdem.

A ogrodnik Lamparski zastanawia się, czy mieszkańcy Lutówka zrzucą się na wycinkę. I nie chodzi wcale o ekipę drwali, lecz ustawowe opłaty. Jarosław Dera z sępoleńskiego magistratu podaje, że za metr kwadratowy trzeba będzie zapłacić 76 zł 32 gr. - A jeśli wycinka będzie nielegalna, to tę sumę trzeba pomnożyć przynajmniej razy trzy - informuje.
- Ta wojna o cztery dęby jest śmieszna - usłyszeliśmy na cmentarzu. - Robią aferę, choć wokół pełno drzew w lesie.
Tymczasem dyrektor Krajeńskiego Parku Krajobrazowego Jan Król przypomina, że zgodę na wycinkę daje Urząd Miejski w Sępólnie. - My tylko opiniujemy w imieniu wojewody - dodaje Król. - Niemniej, na wycinanie zabytków przyrody, alei prawem chronionych i zdrowych, niezagrażających bezpieczeństwu drzew - nie zgadzamy się.

A z Lutówka jest też Ryszard Zambrzycki, nadleśniczy i szef rady naukowej Krajeńskiego Parku Krajobrazowego, więc stanowisko leśników z Lutówka jest jasne.
Urzędnicy nie chcą bardziej skłócać wsi. - Tę sprawę musimy rozwiązać inaczej - mówi Dera. - Tyle instytucji jest w te dęby zaangażowanych, że postanowiliśmy rozpisać rozprawę administracyjną w terenie. Na początku grudnia spotkamy się wszyscy w Lutówku.