Masz prawo do anonimowości w kontakcie z urzędem! Rzecznik praw obywatelskich poucza wojewodę

Skarga, która wpłynęła do biura rzecznika, dotyczyła braku odpowiedzi na anonimowe zapytania przez Urząd Wojewódzki w Łodzi. Prawnicy przeanalizowali sprawę i nie mieli wątpliwości – Urząd naruszył jedno z podstawowych praw obywatela, gwarantowane przez Konstytucję: prawo do informacji publicznej. Co ważne – prawo to przysługuje przysługuje każdemu, niezależnie od obywatelstwa, nazwiska, adresu, a nawet podpisu.

Według zastępcy rzecznika praw obywatelskich, Stanisława Trociuka, nie istnieje żaden przepis, który wymaga, by pytający o informację publiczną musiał ujawniać swoją tożsamość. Co więcej – Naczelny Sąd Administracyjny w swoim najnowszym orzecznictwie jednoznacznie stwierdził, że nawet osoba podpisana jako „AG” i pisząca z anonimowego maila ma pełne prawo uzyskać odpowiedź od urzędu:

„W przepisach ustawy o dostępie do informacji publicznej brak jest nakazu, aby wnioskodawca musiał podać swoje dane osobowe albowiem może informację uzyskać ustnie, może wnioskować także o przesłanie jej na poste restante czy na adres skrytki pocztowej. Wniosek taki wszczyna postępowanie w sprawie udzielenia informacji publicznej. Argumentem przemawiającym za dopuszczalnością także i takiej formy wniosku jest wynikający z przepisów ustawy brak konieczności pełnego zidentyfikowania wnioskodawcy, a to ze względu na to, że żądając informacji nie musi się on wykazać jakimkolwiek interesem prawnym lub faktycznym, aby otrzymać informację”.

Wyjątki? Istnieją, ale są bardzo nieliczne – dotyczą sytuacji, gdy organ planuje wydać decyzję administracyjną (np. odmowę udostępnienia informacji). Wtedy rzeczywiście konieczna jest pełna identyfikacja wnioskodawcy. Ale jeśli wniosek dotyczy informacji, która powinna być jawna, nie ma podstaw do ignorowania go tylko dlatego, że ktoś nie podpisał się imieniem i nazwiskiem.

Choć sprawa łódzka może wydawać się anegdotyczna, prawo do anonimowości może chronić przed represjami i odwetem zwłaszcza mieszkańców mniejszych gmin i powiatów, którzy chcą skontrolować swoich włodarzy. Nie każdy ma odwagę podpisać się pod takim pytaniem – i nie musi jej mieć.

RPO zalecił wojewodzie Dorocie Ryl zmianę praktyki w jej urzędzie i dostosowanie jej do standardów konstytucyjnych. Zasugerował również przeprowadzenie szkoleń dla urzędników w kwestii dostępu do informacji i praw obywateli – również anonimowych.