To warto wiedzieć o zmianach w umowach o pracę i nowych urlopach dla pracowników. Ekspert Inspekcji Pracy w Bydgoszczy wyjaśnia [wideo]

Jaka jest różnica między urlopem bezpłatnym a urlopem opiekuńczym?
Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni. W przypadku urlopu bezpłatnego nie ma ograniczenia co do jego wymiaru. Ponadto pracownik może wystąpić z wnioskiem o udzielenie urlopu opiekuńczego, jeśli spełnione zostały określone przesłanki, tzn. jeśli osoba będąca jego członkiem rodziny lub zamieszkująca w tym samym gospodarstwie domowym wymaga - w okresie wskazanym we wniosku - opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Udzielenie urlopu bezpłatnego nie jest natomiast uzależnione od wystąpienia jakichkolwiek przesłanek. We wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego pracownik nie musi podawać przyczyny, jak to ma miejsce w przypadku urlopu opiekuńczego.

Czy wykorzystanie urlopu opiekuńczego wpływa na moje uprawnienia pracownicze, uzależnione od okresu zatrudnienia?
Nie. Okres urlopu opiekuńczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Czy mogę złożyć wniosek u udzielenie urlopu opiekuńczego w tym samym dniu, w którym będę musiała z niego skorzystać?
Niestety, nie. Z przepisów kodeksu pracy wynika, że urlopu opiekuńczego udziela się na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż jeden dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Słyszałem, że do kodeksu pracy wprowadzono nowy urlop - z powodu działania tzw. siły wyższej. Czy pracodawca może mi odmówić udzielenia z takiego urlopu? Jak często mogę z niego korzystać? Czy otrzymam wynagrodzenie za czas takiego zwolnienia od pracy?
Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi takiego zwolnienia - jest to bowiem zwolnienie, którego przesłanką jest konieczność natychmiastowej obecności pracownika w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, spowodowanych działaniem siły wyższej. Pracownikowi przysługuje prawo do takiego zwolnienia w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Co to znaczy "elastyczna organizacja pracy" i kiedy mogę skorzystać z takiego uprawnienia?
Realizując obowiązek wdrożenia dyrektywy w sprawie równowagi między życiem prywatnym i zawodowym nałożony na kraje Unii Europejskiej, wdrożono do polskiego porządku prawnego przepisy umożliwiające pracownikowi wychowującemu dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia złożenie wniosku do pracodawcy o elastyczną organizację pracy w wybranej przez siebie postaci, tj. o pracę zdalną albo o pracę w systemie przerywanego czasu pracy, skróconego tygodnia pracy, pracy w tzw. systemie weekendowym lub o zastosowanie wobec pracownika "ruchomego czasu pracy", indywidualnego rozkładu czasu pracy lub obniżenia wymiaru czasu pracy. Pracownik chcący skorzystać z powyższego uprawnienia może złożyć do pracodawcy wniosek w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. We wniosku należy wskazać m. in. przyczynę konieczności skorzystania z takiej organizacji pracy. Pracodawca rozpatruje wniosek uwzględniając potrzeby pracownika, ale i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.

Do kiedy powinnam uzupełnić pracownikom informacje dodatkowe o warunkach zatrudnienia?
W przypadku umów o pracę trwających w dniu wejścia w życie nowych przepisów (tj. na dzień 26 kwietnia 2023 roku) pracodawca ma obowiązek uzupełnić informacje dodatkowe o warunkach zatrudnienia jedynie na wniosek pracownika, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia tego wniosku.

Czy to prawda, że mogę wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o zmianę umowy o pracę na czas określony w umowę na czas nieokreślony i czy pracodawca musi wyrazić zgodę na taką zmianę?
Zgodnie z nowymi przepisami, obowiązującymi od 26 kwietnia 2023 roku, pracownik zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy może raz w roku kalendarzowym wystąpić do pracodawcy z wnioskiem, złożonym w postaci papierowej lub elektronicznej, m. in. o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę o pracę na czas nieokreślony, ale też o zmianę rodzaju pracy lub zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracodawca powinien w miarę możliwości uwzględnić wniosek - biorąc pod uwagę potrzeby pracodawcy i pracownika. W razie nieuwzględnienia wniosku pracodawca powinien poinformować pracownika o przyczynie odmowy.

Czy na podstawie znowelizowanych przepisów pracodawca musi sfinansować każde moje szkolenie, nawet to po godzinach pracy?
Jeżeli pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia szkolenia na podstawie układu zbiorowego pracy, regulaminu, przepisu prawa czy innego porozumienia lub na podstawie umowy o pracę, jak również jeżeli pracownik bierze udział w szkoleniu na polecenie pracodawcy, to szkolenia takie odbywają się na koszt pracodawcy oraz - jeżeli jest to możliwe - w godzinach pracy pracownika. Czas szkolenia odbywanego poza normalnymi godzinami pracy pracownika wlicza się do czasu pracy.

Jestem zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy z możliwością wydłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin. Do ilu przerw mam prawo po zmianie przepisów?
Pracownik, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, ma prawo do jednej 15-minutowej przerwy od pracy. Jeśli dobowy wymiar czasu pracy jest dłuższy niż 9 godzin, pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut. Przy wymiarze dłuższym niż 16 godzin pracownikowi należy się jeszcze jedna 15-minutowa przerwa. Wszystkie te przerwy wliczane są do czasu pracy.

Przebywam obecnie na urlopie macierzyńskim. Jaki wymiar i ile części urlopu rodzicielskiego mi przysługuje?
Od dnia wejścia w życie znowelizowanych przepisów prawa pracy pracownicy rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do 41 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i 43 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. Należy pamiętać, że każdemu z pracowników - rodziców dziecka przysługuje z powyższego wymiaru wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, których nie można przenieść na drugiego z pracowników - rodziców dziecka.

Czy nadal muszę wykorzystać przynajmniej jedną część urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego?
W nowych przepisach nie ma już ograniczeń związanych z koniecznością udzielenia urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Przepisy nie określają też czasu trwania poszczególnych części urlopu oraz nie wymagają, by którekolwiek z części następowały bezpośrednio po sobie.

Jestem ojcem 14-miesięcznego dziecka. Czy nadal mogę skorzystać z urlopu ojcowskiego i do kiedy?
Zgodnie z przepisami przejściowymi pracownik - ojciec wychowujący dziecko w dniu wejścia w życie nowych przepisów ma prawo do urlopu ojcowskiego na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych (w wymiarze do 2 tygodni), nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia (albo 14. roku życia, o ile nie upłynęły 24 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie tego dziecka). Nowe zasady korzystania z urlopu ojcowskiego (czyli możliwość wykorzystania urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia) będą miały zastosowanie do pracowników, których dzieci urodziły się począwszy od 26 kwietnia br.

Czy w Regulaminie Pracy powinny znaleźć się zapisy odnośnie nowych przepisów dotyczących umów o pracę na okres próbny oraz o zwolnieniu od pracy z powodu działania siły wyższej i urlopu opiekuńczego?
Zagadnienia w zakresie umów o pracę na okres próbny, zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej i urlopu opiekuńczego wynikają wprost z przepisów kodeksu pracy. Zatem pracodawca nie ma obowiązku zamieszczania tych regulacji w aktach prawa wewnątrzzakładowego. Jeśli jednak w Regulaminie Pracy znajdują się nieaktualne już zapisy w ww. zakresie, należy dokonać stosownej zmiany.