W 1927 roku prezydent Ignacy Mościcki w Bydgoszczy odsłonił pomnik Henryka Sienkiewicza. Mamy unikatowe zdjęcia!

W 1924 roku do Polski sprowadzono prochy Henryka Sienkiewicza. To wydarzenie było impulsem do wybuchu "sienkiewiczomanii" w całym kraju. Ogarnęła ona również Bydgoszcz.

Szybko zapadła decyzja: wybudujemy pomnik ku czci znakomitego pisarza. Jak się okazało, miał być pierwszym takim monumentem w Polsce. Z wyborem lokalizacji nie było problemu: park Jana Kochanowskiego.

Inicjatorem budowy pomnika był dr Witold Bełza, pierwszy polski dyrektor bydgoskiej książnicy. W tym celu utworzono najpierw Koło Obywatelskie Budowy Pomnika Henryka Sienkiewicza. Potem przekształcono je w Komitet Budowy Pomnika Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy. Liczył 20 osób. Jego sekretarzem mianowano dra Jana Szymańskiego, a skarbnikiem dra Stanisław Łabendzińskiego, dyrektora Miejskiego Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika i publicystę "Przeglądu Bydgoskiego". Ponadto w jego skład wchodzili m.in.: Józef Weyssenhoff, gen. Wiktor Thommee, dr Teodor Brandowski, red. Konrad Fiedler, prof. Adam Łańcucki, dr Kazimierz Łuczewski, dr Stanisław Peliński, prof. Franciszek Stopa i dyrektor Stanisław Woda.

O projekt monumentu Komitet zwrócił się do prof. Konstantego Laszczki, znakomitego rzeźbiarza z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Równocześnie wytrwale gromadzono środki konieczne do budowy, m.in. organizując zbiórki, koncerty i odczyty. Sprzedawano też cegiełki o wartości 100 zł. Inicjatywa spotkała się ze spontanicznym przyjęciem społecznym. Popierał ją Bernard Śliwiński, ówczesny prezydent Bydgoszczy. Natomiast jedną cegiełkę wykupił prezydent RP Ignacy Mościcki.

Jak wyglądał pomnik Henryka Sienkiewicza? Otóż popiersie pisarza wykonane z brązu postawiono na cokole z czerwonego piaskowca. Po obu stronach znajdowały się orły z brązu oparte na niższych cokołach z tablicami, na których wyryto tytuły dzieł pisarza. Prof. Konstanty Laszczka wykonał monument w dwa lata (1925-27). Komitet zapłacił za niego 30 tys. zł.

Pomnik Henryka Sienkiewicza stanął w parku Kochanowskiego, w narożniku ulic 20 Stycznia i Słowackiego. Monument odsłonięto 31 lipca 1927 roku w obecności prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego przy udziale licznych delegacji z kraju i z zagranicy. To podniosłe wydarzenie, utrwalone przez kronikę filmową, transmitowało Polskie Radio.

Uroczystości rozpoczęła msza święta w kościele farnym, w której uczestniczył prezydent Mościcki wraz z małżonką, zaś kazanie wygłosił ksiądz profesor Michał Kozal, późniejszy biskup i błogosławiony kościoła katolickiego, patron diecezji bydgoskiej.
W bydgoskiej prasie pojawiła się taka relacja z wydarzenia: "Wśród skupienia i głębokiej ciszy Pan Prezydent Rzeczypospolitej zbliżył się do pomnika, z którego spadła zasłona. Z piersi zebranych tłumów wyrwał się cichy, hamowany okrzyk zachwytu. Zjednoczone chóry ("Harmonia" poznańska, chór Kolejarzy i chór Drukarzy z Bydgoszczy) pod batutą znakomitego kompozytora prof. Nowowiejskiego, wykonały hymn "Bogurodzica" Prezydent Rzeczpospolitej złożył u stóp pomnika olbrzymi wieniec laurowy. Po Panu Prezydencie złożył wieniec reprezentant poselstwa czechosłowackiego i delegat czeskiego ministra oświaty dr Wisek".

Jak czytamy w Wikipedii, na placu zgromadziło się 8 tysięcy mieszkańców oraz przeszło 100 cechów, delegacji i towarzystw ze sztandarami i chorągwiami. Po uroczystości odbył się bankiet w hotelu "Pod Orłem", a prezydent udał się statkiem "Czajka" na tor regatowy w Brdyujściu, gdzie odbyły się międzynarodowe regaty wioślarskie. Wieczorem odbył się koncert symfoniczny w Teatrze Miejskim przy współudziale zjednoczonych chórów z Poznania i Bydgoszczy, dyrygowany przez Feliksa Nowowiejskiego.

Niestety, jeszcze we wrześniu 1939 roku pomnik Sienkiewicza i dwa kamienne orły stojące obok niego, zostały zniszczone przez Niemców podobnie jak wiele innych bydgoskich pamiątek polskości.

Po wojnie powstał nowy Komitet Budowy Pomnika. Zbiórkę funduszy rozpoczęto w 1946 roku. Uczestniczyli w niej czytelnicy "Ilustrowanego Kuriera Polskiego", młodzież szkolna i społeczeństwo miasta.

Nowy pomnik, w zmienionej postaci, wykonano z granitu. Zlokalizowano go na miejscu zniszczonego. Jego autorem był Stanisław Horno-Popławski, artysta-rzeźbiarz z Gdańska. Przy monumencie zabrakło m.in. dwóch orłów. Pomnik odsłonięto 18 maja 1968 roku.