Bakterie na mikotoksyny

... prawie do zera można obniżyć dotychczas akceptowalne stężenie groźnych mikotoksyn.

Preparat do biodegradacji mikotoksyn wynaleźli bydgoscy naukowcy: prof. Janusz Hermann z Katedry Chemii Środowiska, prof. Grażyna Harasimowicz-Hermann z Katedry Szczegółowej Uprawy Roślin Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego oraz dr Józef Sadkiewicz, współwłaściciel Zakładu Badawczego Przemysłu Piekarskiego.

Jedna trzecia do zjedzenia

Na zbożach dość powszechnie występują grzyby z rodzaju Fusarium. - Rolnik ma na to ograniczony wpływ, ponieważ brakuje środków na opryski przeciw grzybom, które można zastosować po osiągnięciu przez zboża dojrzałości fizjologicznej - mówi prof. Janusz Hermann. - Chociaż właściwa agrotechnika zmniejsza porażenie przez grzyby z rodzaju Fusarium, to wiele zależy od pogody. Najlepiej, gdy w czasie żniw jest sucho.

Jednak kiedy pada deszcz, na ziarnie rozwijają się grzyby wytwarzające różne mikotoksyny, m.in. ochratoksynę A, którą wykryto niedawno w mące żytniej w naszym regionie. Ochratoksyna A ma właściwości rakotwórcze, może też uszkadzać nerki, wywoływać alergie. Według obowiązujących obecnie unijnych norm jej stężenie w ziarnie zbóż nie może przekraczać 5 mikrogramów na kilogram.

Ziarno silniej zaatakowane przez grzyby można wykorzystać wyłącznie do celów energetycznych - przerobić je na biopaliwo lub spalić w piecu. Nie nadaje się do przerobu na spirytus konsumpcyjny czy na pasze. A specjaliści szacują, że np. w 2006 roku tylko 30 procent zebranego ziarna zbóż było "czyste". Reszta - 70 proc. - była w różnym stopniu porażona przez grzyby.

- Trzeba starać się o to, żeby jak najbardziej obniżać nawet ten akceptowany poziom mikotoksyn, czyli 5 mikrogramów na kilogram ziarna konsumpcyjnego - uważa prof. Grażyna Harasimowicz-Hermann.

Szukają producenta

Troje naukowców zaczęło prace nad preparatem w 2004 r.

W 2006 r. wynalazek został opatentowany, a następnie zdobył srebrny medal na brukselskich 55. Międzynarodowych Targach Innowacyjności "Brussels Eureka".

- Zainteresowanie wynalazkiem jest duże - mówi dr Józef Sadkiewicz. - Na razie szukamy producenta, który zechce wytwarzać nasz preparat na skalę przemysłową.

Głównym składnikiem preparatu są różne rodzaje bakterii kwasu mlekowego "zawieszone" w żelu składającym się z mieszaniny hydrokoloidów. Preparat nanosi się na ziarno w urządzeniu nazwanym przez bydgoskich naukowców kombinowaną płuczką zbożową. Jest to złożona z dwóch części maszyna, w której zabieg nanoszenia preparatu odbywa się w dwóch przenośnikach ślimakowych do połowy wypełnionych żelem, a wirówka odwirowuje nadmiar preparatu z ziarna. Przy okazji w płuczce zostają oddzielone plewy, pył, fragmenty łusek oraz cięższe zanieczyszczenia. - Mokre czyszczenie ziarna z udziałem preparatu z bakteriami kwasu mlekowego jest zabiegiem bardzo korzystnym podczas przygotowywania zboża do przemiału - twierdzi prof. Hermann.

W metabolizmie bakterii kwasu mlekowego mikotoksyny podlegają biodegradacji. Proces fermentacji mlekowej odbywa się w warstwie żelu na powierzchni ziarna. Prowadzi do redukcji mikotoksyn nawet o 80 proc. zawartości akceptowalnej przez normy unijne. - Te działania są bardzo istotne, ponieważ możemy zakładać, że kryteria unijne dotyczące dopuszczalnej zawartości mikotoksyn w ziarnie zbóż, też będą stopniowo zaostrzane - mówi prof. Janusz Hermann.

***

Edmund Kowalski, prezes Zakładów Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego w Kruszwicy:

- Dobrze, że naukowcy pracują nad takimi wynalazkami. Ponieważ stale podwyższane są parametry ziarna, preparat może być bardzo przydatny. Chętnie bym go wypróbował. Dla mnie jednak najważniejsze jest pozyskanie ziarna bardzo dobrej jakości i prawidłowe jego przechowywanie.

*** __