Klienci różnie reagują, gdy sklep myli się na własną korzyść. Takie są reakcje klientów w regionie

Z tego, co obserwujemy przy kasach, klienci w większości nie są tolerancyjni w takich sytuacjach.

- Uważają, że to nasza wina, co nie jest prawdą - uważa kasjerka z konkurencyjnego dyskontu, na tej samej ulicy, którą pytamy o opinię na ten temat. - Niektórzy rozumieją, że automat liczy, ile mają zapłacić z promocją, bądź nie, a nie my. Inni potrafią zmieszać człowieka z błotem.

- Może bym i przyjęła taki argument, ale ile razy sklep pomylił się w moim przypadku, to nigdy na moją korzyść, zawsze na swoją - komentuje słysząca tę rozmowę klientka z kolejki. - Od jakiegoś czasu, gdy zapłacę rachunek, staję z boku i sprawdzam, pozycja po pozycji. I bardzo często jest coś nie tak!

Tyle nasze obserwacje.

Kasjerzy też nie zawsze są uczciwi - mówią Polacy, którzy w badaniu „Moralność finansowa Polaków 2023” Związku Przedsiębiorstw Finansowych (ZPF) usprawiedliwili niezwrócenie uwagi sprzedawcy w sytuacji, gdyby ten pomylił się ze stratą dla siebie.
Głównym celem projektu jest cykliczna analiza moralności finansowej Polaków, opierająca się na ocenach poszczególnych nadużyć dokonywanych przez konsumentów.

Czy można usprawiedliwić niezwrócenie uwagi kasjerowi, który pomylił się na własną niekorzyść?
To jedno z pytań, które regularnie pojawia się w badaniu od 2019 r.

• W tegorocznej edycji raportu 36,5 proc. ankietowanych uznało, że takie zachowanie można usprawiedliwić.
• Ten odsetek jest o 4,5 pkt. proc. wyższy niż w 2019 roku.
• Wśród odpowiedzi osób, które usprawiedliwiają takie zachowanie, zwykle pojawia się uzasadnienie, że „kasjerzy nie zawsze są uczciwi” (57 proc.) lub „to się może opłacać” (28 proc.).

Prof. Anna Lewicka-Strzałecka, badaczka etyki życia gospodarczego i publicznego oraz autorka raportu „Moralność finansowa Polaków 2023” podkreśla, że akceptacja nieetycznych zachowań finansowych często wynika z zasady wzajemności, nawet gdy w grę wchodzi zwykła transakcja w sklepie.

- Konsument jest na ogół postrzegany jako ofiara transakcji na rynku finansowym i zasada wzajemności nakazuje wyrównać rachunki - tłumaczy prof. Anna Lewicka-Strzałecka w wywiadzie dla ZPF.

Ankietowani w badaniu „Moralność finansowa Polaków 2023” zostali również zapytani m.in. o to, czy można usprawiedliwić płacenie gotówką bez rachunku, by uniknąć podatku VAT. Akceptację dla takiego zachowania wyraziło 53,6 proc. osób.
Wśród powodów usprawiedliwień dla płacenia gotówką w celu uniknięcia podatku VAT prawie dwie trzecie respondentów wskazało na nadmierną restrykcyjność urzędów skarbowych i obciążenie obywateli podatkami, blisko jedna czwarta - na korzyść finansową, zaś 14 proc. określa takie zachowanie jako powszechną praktykę.

Jednak to wcale nie płacenie gotówką bez VAT cieszy się największym przyzwoleniem, jeśli chodzi o nieetyczne zachowania w sferze finansów. Taki status ma praca na czarno w celu uniknięcia ściągania długów z pensji. Usprawiedliwia ją ponad 60 proc. ankietowanych. W tym samym badaniu ponad połowa stwierdza, że można wytłumaczyć przepisywanie majątku na rodzinę, by uciec przed wierzycielem.

Uznają więc, że jednak nie trzeba wywiązywać się ze zobowiązań finansowych?
Tego typu rozbieżności potwierdzają prawidłowość, obserwowaną także w innych badaniach, polegającą na tym, że ludzie na poziomie ogólnych deklaracji moralnych są bardziej rygorystyczni niż na poziomie oceny szczegółowych zachowań.

Zasada nakazująca oddawanie długów jest uniwersalną normą moralną, przedstawianą w abstrakcyjnej formie, natomiast przepisywanie majątku na rodzinę, by uciec przed wierzycielem, praca na czarno w celu uniknięcia ściągania długów z pensji i inne nadużycia, o które pytano respondentów, są konkretnymi działaniami.

Dla nich, nierzadko obserwowanych we własnym otoczeniu, łatwiej znajduje się okoliczności usprawiedliwiające. Prowadzone od ośmiu lat badanie wskazuje również, że rośnie grupa osób, które nie mają zdania w sprawie tego, czy długi należy oddawać.

To już 8 proc. ankietowanych w porównaniu do 1 proc. w 2016 roku.