Raport o stanie finansów Grudziądza. RIO ocenia "działania i zaniechania" poprzednich oraz nadzieje obecnych władz miasta

Regionalna Izba Obrachunkowa w Bydgoszczy opublikowała raport i aneks do raportu o stanie gospodarki finansowej Grudziądza. Został on opracowany za okres od drugiego półrocza 2016 do trzeciego kwartału 2019 r. Izba kompleksowo przeanalizowała sytuację finansową miasta, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji ekonomiczno-finansowej szpitala.

Oceny RIO zawarte w raporcie są miażdżące dla poprzednich władz Grudziądza. I nie napawają optymizmem jeśli chodzi o propozycje obecnego prezydenta.

Poniżej przytaczamy kilka cytatów z podsumowania raportu Regionalnej Izby Obrachunkowej:

Wielokrotnie sygnalizowane przez Izbę od kilku lat ryzyko niemożności uchwalenia budżetu oraz wieloletniej prognozy finansowej przez Miasto oraz niewykonania zadań własnych niestety zmaterializowało się.
(...)
Ogromny wpływ miały na to działania oraz zaniechania władz Miasta w kadencji 2014 - 2018, w tym w szczególności Prezydenta Miasta Grudziądza. Izba jednoznacznie stwierdza, że do końca poprzedniej kadencji samorządowej zarówno Prezydent Miasta Grudziądza, jak też Rada Miejska w Grudziądzu, nie wykonali żadnego z wniosków zawartych w Raporcie z 2016 r., co w oczywisty sposób przełożyło się na dalsze pogorszenie sytuacji finansowej Szpitala, a co za tym idzie również jego organu tworzącego, tj. Miasta Grudziądza.
(...)
Zalecenia Izby zaczęły być stopniowo realizowane dopiero przez władze Miasta obecnej kadencji. Pomimo to w trakcie 2019 r. Izba nadal podjęła kilka rozstrzygnięć nadzorczych unieważniając istotne uchwały Rady Miasta Grudziądza (w sprawie wieloletniej prognozy finansowej oraz budżetu), niemniej władze Miasta nie decydowały się na spory sądowe.
(...)
Warunkiem niezbędnym dla poprawy sytuacji finansowej Miasta jest niejako „odcięcie” jego sytuacji finansowej od Szpitala. Przy założeniu kontynuacji obecnej sytuacji finansowej Szpitala, Miasto nie jest i nadal nie będzie w stanie pokrywać tak ogromnych strat przezeń generowanych. Przekształcenie Szpitala (a więc zmiana jego formy organizacyjno-prawnej) połączona z programem kompleksowej jego restrukturyzacji może taki efekt przynieść.
(...)
Sama zmiana formy prawnej prowadzenia Szpitala nie jest jednak rozwiązaniem wszystkich problemów finansowych Szpitala. W wyniku przekształcenia spółka nabywa zdolność upadłościową, a Miasto pozbywa się ustawowego obowiązku pokrywania strat Szpitala.
(...)
Trzeba też pamiętać, że nawet po przekształceniu Szpital pozostanie ze znaczną częścią zobowiązań (około 165 milionów zł).
(...)
Już w Raporcie z 2016 r. Izba zalecała, aby Miasto przystąpiło do pozyskania zewnętrznego źródła finansowania w celu spłaty zobowiązań wygenerowanych przez Szpital. Pomimo licznych deklaracji i oświadczeń (dotyczących głównie otrzymania tego wsparcia od samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego), wygłaszanych również w trakcie posiedzeń Kolegium Izby, Miasto dotąd takiego finansowania nie pozyskało.

W chwili obecnej oczywiście kwota tych zobowiązań jest znacząco wyższa, niż 3 lata temu (na przestrzeni kilku ostatnich lat wygenerowany został potężny dług związany z szeroko pojętą ochroną zdrowia – według szacunków około 600 milionów zł). Faktycznej wysokości zobowiązań nie oddaje niestety statystyka publiczna – część zobowiązań została bowiem wyprowadzona poza sektor finansów publicznych.
(...)
Za początek ukrywania faktycznej sytuacji finansowej Miasta i Szpitala uznać trzeba umowę z 2011 r. zawartą z Siemens Finance Sp. z o.o.). Izba w dalszym ciągu podtrzymuje swój pogląd, że Miasto Grudziądz nie będzie w stanie samo udźwignąć tego ciężaru finansowego nawet w perspektywie wieloletniej.
(...)
W zakresie ubiegania się Miasta o pożyczkę z budżetu państwa wskazać trzeba, że w obowiązującym stanie prawnym państwo nie ma obowiązku udzielania pomocy finansowej samorządom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej.
(...)
Państwo ma jednak prawo pomóc takim samorządom, niemniej decyzje w tym zakresie mają charakter uznaniowy. Na dzień sporządzenia niniejszego Aneksu do Raportu to Radni Miasta Grudziądza na wniosek Prezydenta Miasta Grudziądza wyrazili wolę w sprawie zaciągnięcia takiej pożyczki.
(...)
Środki na planowaną do zaciągnięcia w wysokości 320 milionów zł pożyczkę przez Miasto Grudziądz nie są na dzień dzisiejszy przewidziane w projekcie budżetu państwa na 2020 r., w ostatnim okresie Prezydent Miasta poinformował jedynie Departament Gwarancji i Poręczeń Ministerstwa Finansów o zamiarze złożenia takiego wniosku. W projekcie budżetu państwa na 2020 r. zapisano kwotę 250 milionów na pożyczki naprawcze dla wszystkich polskich jednostek samorządu terytorialnego (w budżetach na 2018 i 2019 r. planowano po 200 milionów). Dodać trzeba, że dotąd żaden samorząd nie otrzymał tak wysokiej pożyczki.
(...)
Kolejny aspekt to analiza przyczyn, z powodu których samorząd popadł w kłopoty finansowe. Inaczej oceniać bowiem trzeba sytuację, gdy zła kondycja finansowa jest efektem działań legislacyjnych władz centralnych lub np. zdarzeń losowych niezależnych od samorządu a inaczej, gdy jest efektem nieprawidłowego zarządzania finansami jednostki samorządu terytorialnego. W analizowanym przypadku za dramatycznie złą sytuację finansową grudziądzkiego Szpitala trudno winić zmiany prawa w zakresie finansowania systemu służby zdrowia. Sytuacja ta jest w największej mierze efektem licznych błędnych działań i zaniechań ze strony władz samego Szpitala, ale też Miasta, co wielokrotnie wskazywała Izba (również w Raporcie i niniejszym Aneksie do Raportu). Taką ocenę podzielały również inne organy państwa. Udzielanie pożyczek naprawczych w takich sytuacjach może budzić poważne wątpliwości. Stanowić bowiem może rodzaj „premii za niegospodarność” i spotkać się z negatywnym odbiorem reszty społeczeństwa niestanowiącej mieszkańców takiego samorządu.

Taka swoista „nagroda za nieudolność” źle działa na resztę zarządzających jednostkami samorządu terytorialnego. Z drugiej strony finanse samorządowe stanowią nierozłączny element finansów publicznych, stąd też znaleźć można poglądy, że państwo winno brać odpowiedzialność za tę część finansów również w przypadkach „zawinionych” przez samorząd. Ostatecznie koszt niewypłacalnego samorządu obciąży bowiem i tak budżet centralny.

Przedstawione wątpliwości w zakresie pożyczki z budżetu państwa nie przekreślają możliwości jej otrzymania, decyzja w tym zakresie zapadnie bowiem na centralnym szczeblu rządowym, nie można jednak tych aspektów tracić z pola widzenia. Trzeba też pamiętać, że proces udzielania pożyczki jest długotrwały (szczególnie w takiej wysokości).

W przypadku braku wsparcia z zewnątrz alternatywą mogłaby być zakrojona na ogromną skalę prywatyzacja majątku Miasta, czego w żadnym wypadku Izba nie rekomenduje. Inną możliwością mogłaby być zmiana organu tworzącego Szpital przy założeniu, że organ ten przejmie również znaczną część jego zobowiązań. Tego typu rozwiązanie, o ile w ogóle jest możliwe, obarczone jest jednak ogromnym ryzykiem powodzenia, a decyzje w tym zakresie byłyby w zdecydowanej większości niezależne od władz Miasta (zapadałyby bowiem na szczeblu centralnym).
(...)
Kolejnym aspektem, który Izba pragnie wyeksponować, jest czas. Pozorne działania podejmowane przez władze Miasta poprzedniej kadencji spowodowały, że rozmiary finansowe problemu zwiększyły się znacząco.
Dalsze wydłużanie tego procesu powodować będzie dalszy ich wzrost, z tym jednak wskazaniem, że obecnie wzrost tych kosztów może znacząco przyspieszyć.

Ostatnim aspektem budzącym duże zaniepokojenie Izby są wielostronne umowy nienazwane zawierane również przez Miasto – zarówno z 2011, jak też 2019 r. (opisane w niniejszym Aneksie do Raportu). Mogą one znacząco skomplikować i tak niezmiernie trudny problem rozwiązania problemów finansowych Miasta i Szpitala.

Po dzisiejszej sesji, prezydent Maciej Glamowski nie chciał odpowiadać na pytania dziennikarzy. Czekamy na komentarz władz Grudziądza do raportu RIO.