Diabetolog: "Cukrzyca jest podstępna, często dowiadujemy się o niej podczas udaru mózgu"

14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy. Jak ta choroba na nas obecnie „napiera”?
Powiedziałabym, że mocno…Aktualnie obserwujemy znaczny wzrost zachorowań na cukrzycę, zarówno typu I jak i II. Szacuje się, że choruje na nią już ponad 3 mln Polaków, z czego około 20 proc. o tym nie wie. A w 2030 roku liczba ta wzrośnie do 4,3 mln czyli de facto, co dziesiąty Polak będzie miał cukrzycę.

Prof. David Napier z University College London szacuje, że na świecie choruje na cukrzycę około 430 mln ludzi. Kolejnych 5 mln osób ma tzw. stan przedcukrzycowy, a chorych tych przybywa w tempie 2,5 proc. rocznie. Obecnie, globalne koszty leczenia osób chorych na cukrzycę sięgają ...775 mld dolarów. Nie milionów…Z czego to tempo wynika?
Przede wszystkim ze zmiany stylu życia – obecnie zaczyna dominować siedzący tryb życia, a co za tym idzie, jest mniejsza aktywność fizyczna. To tempo wzrostu cukrzycy wynika także, ze sposobu żywienia – w pokarmach dominują fast foody, słodycze, żywność wysokoprzetworzona, a brakuje warzyw i owoców. Poza tym, wydłuża się nasze życie i również w związku z tym, przybywa pacjentów z cukrzycą.

Dlaczego ten ruch, w przypadku cukrzycy jest tak bardzo istotny…
Aktywność fizyczna jest bardzo ważna, bo uwrażliwia tkanki organizmu na działanie naszej własnej insuliny. Wówczas - dzięki niej - z krwi do komórek przedostaje się więcej glukozy, która jest wykorzystywana jako źródło energii. Można powiedzieć, że ruch wpływa na obniżenie poziomu glikemii, ale i na spalanie nadmiaru tkanki tłuszczowej. Zatem aktywność fizyczna, pozwala nam na utrzymanie prawidłowej masy ciała.

To jak się objawia cukrzyca?
Jest bardzo podstępną chorobą, której początkowo sporo osób nie zauważa. Często w momencie wystąpienia objawów klinicznych, cukrzyca typu II jest już w zaawansowanym stadium. Dlatego osoby z nadwagą czy otyłością, z cukrzycą występującą w rodzinie, a więc u rodzeństwa czy rodziców powinny regularnie kontrolować sobie poziom cukru we krwi. A objawy tej choroby to m. in. nadmierne pragnienie i nadmierne wydalanie moczu, osłabienie i przewlekłe zmęczenie, pogorszenie ostrości wzroku. Na ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II narażone są również kobiety z przebytą cukrzycą ciążową i te, które urodziły dzieci z wagą powyżej 4 kg, kobiety z zespołem policystycznych jajników. Ponadto osoby, które mają choroby sercowo – naczyniowe. Wszyscy, w grupie ryzyka powinni być objęci profilaktyką i zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego - przynajmniej co trzy lata – powinni wykonywać kontrolne badania, w postaci doustnego testu obciążenia glukozą zwanego potocznie krzywą cukrową.

Jak należy przygotować się do tego testu?
W tym przypadku, ostatni posiłek dnia poprzedniego należy zjeść nie później niż o godz. 18.00 i już od tego czasu można tylko i wyłącznie pić wodę. Na drugi dzień rano – po pobraniu na czczo glikemii z osocza krwi żylnej - osoba badana otrzymuje do wypicia 75 gram glukozy i spędza - w pozycji siedzącej, bez ruchu - dwie godziny. Po tym czasie, następuje kolejne badanie poziomu cukru we krwi. Jeśli glikemia na czczo wynosi poniżej 100 mg/dl oraz po dwóch godzinach od obciążenia, poniżej 140 mg/dl to osoba nie ma cukrzycy i zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Jeżeli wynik waha się od 140 mg/dL do 199 mg/dL, to wówczas mamy do czynienia z nieprawidłową tolerancją glukozy. Natomiast wynik 200 mg/dl i powyżej jest informacją, że – niestety - cukrzyca jest obecna. Potocznie można powiedzieć, że test ten sprawdza na ile nasze komórki wysp trzustkowych są zdolne na wydzielenia odpowiedniej ilości insuliny, żeby poradzić sobie z tym dużym bagażem glukozy, który mu w ten sposób fundujemy. Cukrzycę rozpoznajemy również - jeśli w dwóch pomiarach na czczo - poziom cukru we krwi, jest równy 126 mg/dl lub jest powyżej tego parametru oraz w przypadku stwierdzenia glikemii na poziomie 200 mg/dl i powyżej, bez związku z jedzeniem i przy obecności typowych objawów klinicznych. Obecność tej choroby potwierdza także badanie poziomu hemoglobiny glikowanej. To parametr wykorzystywany w diabetologii do oceny wyrównania cukrzycy, wykonywany nie częściej niż co trzy miesiące. Ze strony pacjenta, nie jest wymagane szczególne przygotowanie. W tym przypadku o cukrzycy mówimy, gdy wartość tego badania jest równa 6,5 proc. lub wypada powyżej tej normy. Z kolei prawidłowy poziom glikemii na czczo - przed jedzeniem - powinien wynosić od 70 do 99 mg/dl, a dwie godziny po posiłku - poniżej 140 mg/dl.

Po rozpoznaniu, co jest niezbędne dla prawidłowego prowadzenia cukrzycy?
Mając tę chorobę, należy - przede wszystkim - zmienić swój styl życia. Znaleźć, w zazwyczaj napiętym kalendarzu, czas na aktywność fizyczną. Nie mówimy tu o intensywnym bieganiu czy chodzeniu na siłownię. A o różnej – codziennej aktywności fizycznej – jak spacery, większa aktywność w domu czy w ogródku. Chodzi po prostu o to, aby mając cukrzycę więcej się ruszać. Ta zmiana stylu życia dotyczy też regularnych posiłków, a najważniejszym z nich jest śniadanie, które powinno być zjedzone do godz. 8.00. Niestety, duża grupa populacji - zarówno osób dorosłych jak i dzieci – o nim zapomina i spożywa go, dopiero w okolicy 10.00, gdy nasz organizm jest już bardzo aktywny. Ważne, aby było tych posiłków do pięciu dziennie i żeby były one spożywane regularnie, mniej więcej co trzy godziny. Z nich trzy powinny być główne, a dwa to tzw. przekąski. Połowę naszego talerza powinny zajmować warzywa i owoce, następnie węglowodany w tym produkty zbożowe wieloziarniste, a 1/4 białka oraz tłuszcze. Pamiętajmy przy tym, żeby przygotowując sobie jedzenie zwracać uwagę na tak zwany indeks glikemiczny, czyli coś co wpływa na sposób wchłaniania tych pokarmów. Im będzie on niższy, tym będzie ono bardziej stabilne i - krótko mówiąc - cukier nie będzie nam tak gwałtownie rósł. Ponieważ produkty, o niskim poziomie glikemicznym, gwarantują nam wolniejsze i stabilniejsze wchłanianie. Co istotne, jeśli będą gotowane to ich indeks glikemiczny będzie wyższy. Mówiąc obrazowo, jeżeli będziemy chrupać surową marchewkę, to będzie ona dla cukrzyka zdrowsza aniżeli ta rozgotowana.

A jakie są konsekwencje nieleczonej lub bagatelizowanej cukrzycy?
Chcę podkreślić, że cukrzyca jest bardzo podstępna. Często pacjenci dowiadują się o niej, na przykład w momencie już jej ostrych powikłań, w postaci udaru mózgu czy zawału. Konsekwencje nieleczonej lub bagatelizowanej cukrzycy, to także neuropatia cukrzycowa, retinopatia – są to zmiany na dnie oka, które nie leczone prowadzą do ślepoty. To niewydolność nerek, co w efekcie może doprowadzić do przewlekłego uszkodzenia tego narządu i w konsekwencji może skończyć się dializami.

Jest cukrzyca I i II typu. Czym się różnią?
Cukrzyca typu I jest chorobą autoimmunologiczną, czyli w pewnym momencie, nasze komórki zaczynają rozpoznawać komórki wysp trzustkowych jako obce i dochodzi do powstawania przeciwciał, które sukcesywnie je niszczą. Jeśli dojdzie do zniszczenia około 90 proc. tych komórek, to wówczas następuje ostre ujawnienie cukrzycy. Zawsze się mówiło, że tak się dzieje – w przypadku cukrzycy typu I - głównie w populacji dzieci i młodzieży, ale w tej chwili obserwujemy wzrost zachorowań na nią także wśród młodych dorosłych i osób dojrzałych. Choć, aktualnie gwałtowny wzrost tej choroby widzimy zwłaszcza w grupie najmłodszych dzieci co potwierdza opinię, że cukrzyca jest najczęstszą chorobą przewlekłą wieku dziecięcego. Dzieje się tak, z powodu globalnego wzrostu zachorowalności na choroby autoimmunologiczne. Zmienia się nam mikrobiota środowiska jelitowego, czyli ta ochronna jelitowa. Także przebyte infekcje, prawdopodobnie też i COVID-19 również mogą inicjować rozwój chorób autoimmunologicznych.