Dzieci wołają o pomoc, a psychiatria jest w głębokim kryzysie

Zobacz wideo: Wyższe świadczenia 500 plus. PiS chce zmian

- Została pani zaproszona do grona zespołów parlamentarnych Sejmu i Senatu, aby wziąć udział w pracach dotyczących pomocy dzieciom w kryzysie psychicznym. Co ustaliliście?
Celem spotkania było przede wszystkim przedstawienie diagnozy polskiej psychiatrii dziecięcej. Sytuacja jest dramatyczna i wymaga podjęcia natychmiastowych działań. I tu nie idzie wyłącznie o pandemię, ponieważ stan psychiatrii dziecięcej był już bardzo zły przed jej wybuchem. Lockdown, izolacja, brak kontaktu z rówieśnikami jeszcze bardziej unaoczniły istniejące problemy. Co ciekawe, jak wskazywała dr hab. Barbara Remberk, w czasie pierwszej fali dzieci lękowe, wycofane, radziły sobie znacznie lepiej, ponieważ mogły się niejako ukryć za ekranem. Druga fala, „obnażyła, co jest pod tym lękiem” i spowodowała, że w szpitalach jest pełne obłożenie, zaburzenia się zaostrzają, a rodzice coraz chętniej zostawiają dzieci na oddziałach, bo sobie nie radzą. Niezbędne jest jak najszybsze wprowadzenie narodowego programu ds. zwalczania skutków epidemii COVID-19, co postulowała senator Beata Małecka-Libera. Idzie o to, aby zwiększyć pomoc psychologiczną w szkołach, przebudować podstawę programową i zwiększyć liczbę godzin wychowawczych, żeby ułatwić nauczycielom diagnozowanie sytuacji wśród uczniów. Potrzebne jest wprowadzenie nowej strategii współpracy między rodzicami a szkołą, żeby umożliwić pomoc psychologiczną osobom w kryzysie.

- Coraz więcej dzieci potrzebuje pomocy psychologicznej i psychiatrycznej, zwłaszcza teraz w czasie pandemii. Jakie są ich największe problemy?
Pomocy wymagają nie tylko osoby, które już wcześniej miały zaburzenia psychiczne, ale też dzieci, które muszą mierzyć się z własnymi słabościami, izolacją, poczuciem osamotnienia, brakiem możliwości zabawy z rówieśnikami. Zamknięcie, praca zdalna spowodowały wzrost przemocy do osób bliskich, dzieci są świadkami wykorzystywania seksualnego, przemocy fizycznej i słownej między rodzicami. Bardzo istotnym problemem jest wzrost spożywania alkoholu, co odbija się na sytuacji dzieci i zaburza ich dobrostan psychiczny. Przerażające są liczby dotyczące samobójstw i prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży, które przytoczyła Alicja Defratyka. W 2020 r. w grupie wiekowej od 13 do 18 lat zanotowano ich wzrost o 134 proc.
- Czy to zamknięcie i brak kontaktu z rówieśnikami tak źle działa na dzieci? Co się z nimi dzieje?
Dzieci reagują wzmożonym napięciem, lękiem, miewają zaburzenia depresyjne. Często rodzi się agresja skierowana na innych albo na siebie samego. Znaczna część działań przemocowych wobec rówieśników przeniosła się do sieci, co jest niezmiernie niebezpieczne. Hejt, agresja słowna prowadzą do niskiej samooceny, a nawet do samobójstw. Prof. Janusz Heitzman zwrócił uwagę na takie kwestie jak: stan permanentnego lęku, zanik wsparcia rówieśniczego, poczucie braków edukacyjnych i braku wpływu na własny rozwój edukacyjny, nierówny dostęp do wiedzy, wzrost e-uzależnień, zanik aktywności fizycznej, zmiana nawyków żywieniowych powiązana z groźbą otyłości, drażliwość, zespół przewlekłego zmęczenia i osamotnienie.

- Pandemia nasila też uzależnienia od gier komputerowych czy nowoczesnych technologii. Jak można pomóc takim dzieciom i młodzieży, gdy siedzą zamknięci w domu?
Specjaliści zwracają uwagę na konieczność wprowadzenia zmian systemowych, zwiększenie współpracy na linii: szkoła-rodzic-dziecko. Konieczne jest zwiększenie aktywności fizycznej, umożliwienie kontaktu z rówieśnikami, uważna rozmowa z dzieckiem, wsłuchanie się w jego potrzeby. Należy pamiętać o tym, by nie lekceważyć objawów, które mogą wskazywać na rozwijające się zaburzenia u dzieci. Wsłuchajmy się w nasze dzieci, nie zamykajmy się w naszych pokojach, zadbajmy o wspólny dobrostan całej rodziny. Ważne jest to, aby nie pozostawiać dzieci samych z ich problemami, stworzyć bezpieczną przestrzeń do rozmowy, wypoczynku i beztroskiej zabawy. Zbliża się wiosna, warto wykorzystać ten czas na spacery, aktywność fizyczną na powietrzu, bo wszyscy potrzebujemy odskoczni.

- W kryzysie jest też psychiatria dziecięca, ale tu chyba potrzebna jest zmiana systemowa. Nie ma miejsc w szpitalach, na wizytę u specjalisty czeka się kilka tygodni.
Dane są zatrważające. W Polsce mamy jednego psychiatrę dziecięcego na piętnaście tysięcy dzieci. Konieczne jest zwiększenie dostępu do pomocy psychologicznej. Jednym z pomysłów jest zapewnienie stałego wsparcia psychologicznego i psychoterapeutycznego dzieciom w szkołach, co niewątpliwie przyniesie poprawę sytuacji, zwłaszcza w zakresie monitorowania zaburzeń. Pani profesor Alicja Chybicka zaznaczyła, że konieczne jest zwiększenie środków na psychiatrię dziecięcą i przesunięcie części opieki nad osobami z zaburzeniami na psychologów i psychoterapeutów, co pozwoli na zwiększenie liczby miejsc w szpitalach. Nie bez powodu zatytułowano spotkanie „Ratujmy dzieci w kryzysie psychicznym”. Konieczny jest nacisk na działanie, bo najmłodsi potrzebują być wysłuchani i zauważeni.